Tahıllar (buğday, arpa, çeltik, mısır, yulaf, çavdar v.b) dünyada ve ülkemizde insan ve hayvan beslenmesinde en fazla kullanılan ürünlerdir. Ülkemizde tahıl üretimi tarım sektörünün olduğu kadar genel Türkiye ekonomisinin de temelini oluşturmaktadır. Ülkemizin ekili alanlarının yaklaşık % 75-80’ini tahıllar oluşturmakta ve bu alanların da yaklaşık % 75-80’i, yani üretimin 18-20 milyon tonluk kısmı biçerdöverle hasat edilmektedir.
Birim alandan elde edilen tahıl üretiminin artırılması için yapılan bilimsel çalışmaların yanı sıra gerçekleşen üretimin en az kayıpla ve daha kısa zamanda ekonomiye kazandırılması gerekmektedir. Türkiye’de özellikle biçerdöverlerle hasat esnasında elde edilen ürünün büyük bir kısmı dane kaybı olarak tarlaya dökülmekte bu nedenle verim arttırmaya yönelik çabalar bir anlamda boşa gitmektedir.
Türkiye’de de biçerdöverlerde izin verilen yasal dane kayıp oranı % 2’ dir. Ülkemizde yaklaşık 40 milyon ton tahıl üretimi yaptığımızı bu ürünü hasat ederken de yasal değer olan % 2 biçerdöverlerden kaynaklı kayıp verdiğimizi düşünürsek; yıllık 800.000 ton tahıl ürününü toprağa karıştırıyoruz demektir. Oysa dane kayıplarının bazı yıllarda ve tarlalarda çok fazla olduğunu biliyoruz. Ortalama %3 civarında olduğunu kabul edersek, yıllık yaklaşık 1.200.000 ton tahılı toprağa karıştırıyoruz. Oysa alınacak bazı tedbirlerle bu kayıp oranları %1’ in altına kolaylıkla indirilebilir.
Geliştirilen modern bilişim ve otomasyon teknolojilerinin tarımda kullanılması ile “Tarım 4.0”, akıllı tarım veya hassas tarım teknikleri ortaya çıkmıştır. Sensörler yardımıyla verilerin toplanması, kontrolü ve karar vericilere doğru bilgi aktarma sistemleri yaygın kullanılır hale gelmiştir. Biçerdöverlerin ürün kaybını ölçmek için sensörlerden yararlanılmaktadır. Sensörlerin biri sarsakların altına ve diğeri de üst eleğin altında monte edilmektedir. Bu sensörler üzerlerine çarpan danelerin oluşturdukları ses etkisini frekans sinyallerine dönüştürürler. Sinyaldeki bir yükseltinin hasat kaybı olarak tarlaya dönen bir daneyi temsil ettiği kabul edilir. Bu frekans sinyali uygun bir elektronik devre ve gerekli hesaplamalar ile ürün kaybı değerine dönüştürülür. Sürücü ekrandan dane kaybı oranını kolaylıkla izleyip, dane kaybını önlemek için aldığı tedbirlerin işe yarayıp yaramadığını gözlemleyebilir. Bu sistemler geliştirilerek tüm biçerdöverlerde kullanılma zorunluluğu getirilmelidir.
Ülkemizde mevcut biçerdöver parkı yaş ortalamasının yüksek olması biçerdöver üzerindeki ayarlamaların tam olarak yapılmasına imkân vermemesi de kayıpların miktarını artırmaktadır. 20 yaş üzeri biçerdöverlerin hasat yapmasına izin verilmemesi, yenilenmesi için hurda indirimi uygulaması ve kırsal kalkınma teşvik kapsamına alınarak Türkiye biçerdöver parkı ivedilikle gençleştirilmelidir. Bu çalışma yapılırken yerli biçerdöver üretiminin desteklenerek bu konudaki döviz kaybının önüne geçilmelidir.
Hukuki yönden bugüne kadar kaydı yapılmamış olan biçerdöverlerin bir defaya mahsus olmak üzere sahipliğini ispatlayan kişiye ilk kayıt esnasında kolaylık sağlanması ve özendirilmesi.
Biçerdöver kontrollerinin daha etkin yapılabilmesi için biçerdöverlerin hasat alanı içerisindeki yerlerinin tespiti için GPS sisteminin takılması ve dane kaybı tespit sisteminin kullanılması zorunluluğunun getirilmesi ve bu sistemlerin uygulanması için tarımsal desteklemeler kapsamına alınarak sistemin özendirilmesi.
Erken hasadı önlemek amacıyla il koordinatörlüğünce hazırlanan Valilik tebliğine her il için ilk hasat tarihinin belirlenmesi ve bu tarihten önce hasada müsaade edilmemesinin sağlanması gerekmektedir.
Ülkemizin birçok bölgesinde tahıl hasadı halen devam ediyor. Bu seneki üretimin bol ve bereketli olmasını, alın teri hiç kurumayan milletin efendilerinin hak ettikleri geliri elde etmelerini temenni ederim.
Kaynak: Biçerdöver dane kayıpları azaltılabilir mi? - Dr. Mevlüt Şahin
